فرآیند نظارت مجلس شورای اسلامی بر عزل و نصب و استعفای حقوقدانان شورای نگهبان

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                           

چکیده    1

مقدمه   2

فصل اول-کلیات    4

گفتار اول: تاریخچه قانون اساسی در جهان و ایران      4

بند اول: تاریخچه قانون اساسی در جهان      4

بند دوم: تاریخچه قانون اساسی در ایران      7

گفتار دوم: ویژگیهای حقوق اساسی و قانون اساسی             8

بند اول: ویژگیهای حقوق اساسی   8

بند دوم: ویژگیهای قانون اساسی    11

الف- قانون اساسی مادی (محتوایی)          13

ب- قانون اساسی شکلی (ظاهری)            13

ج- قانون اساسی عرفی و موضوعه 14

د- قانون اساسی انعطاف پذیر یا « نرم» و قانون اساسی انعطاف ناپذیر یا « سخت»          14

هـ- قانون اساسی یکدست و مختلط            15

گفتار سوم: قانون اساسی در ایران             15

بند اول- متکی بودن به اصول حقوقی           16

بند دوم- تطبیق با مبانی اعتقادی   16

بند سوم- قابلیت اجرا       17

بند چهارم- وضوح و قاطعیت            17

بند پنجم- عدم تعارض بین محتوای اصول      17

گفتار چهارم:قانون اساسی و قوای سه گانه(فقط قوه مقننه)   17

بند اول:قانون اساسی و قوه مقننه  19

بند دوم:ترکیب نهاد قوه مقننه         20

فصل دوم-تشکیلات، وظایف و اختیارات شورای نگهبان در قانون اساسی ایران     21

گفتار اول: تشکیلات شورای نگهبان             21

بند اول-اعضاء شورای نگهبان          22

الف: فقهای شورای نگهبان            22

ب: حقوقدانان شورای نگهبان و شرایط آنان   23

گفتار دوم: وظایف و اختیارات شورای نگهبان 25

بند اول: وظایف    25

الف- تشخیص عدم مغایرت قوانین و مقررات موضوعه کشور با احکام اسلام       26

ب- تطبیق مقررات موضوعه با قانون اساسی            26

ج- نظارت بر انتخابات        27

د- تفسیر قانون اساسی   29

بند دوم:اختیارات  30

گفتار سوم: مدت ماموریت، پایان یافتن پیش از موعد عضویت   30

بند اول: پایان یافتن پیش از موعد عضویت اعضاء         32

فصل سوم-فرآیند انتخاب حقوقدانان شورای نگهبان     34

گفتار اول:شرایط حقوقدانان            35

گفتار دوم:انتخاب حقوقدانان           36

گفتار سوم:دوره ماموریت در شورا   38

گفتار چهارم:نظارت مجلس بعد از انتخابات حقوقدانان 41

نتیجه گیری         43

فهرست منابع      44

چکیده

یکی از مهمترین نهادهای حکومتی کشورها نهادهای حافظ قانون اساسی است که در بعضی کشورها تحت عناوینی چون « دادگاه قانون اساسی »، « شورای قانون اساسی »، « ديوان قانون اساسی » وشورای نگهبان غیره شکل گرفته اند و در کشور ما نیز جهت حراست و پاسداری از "احكام اسلام" و صيانت از "قانون اساسي" طبق اصل 91 قانون اساسی ، نهاد شورای نگهبان تاسیس شده است .نهاد شوراي نگهبان مجموعاً دارای 12 عضو می باشد که متشکل از دو گروه فقها و حقوقدانان است و هر کدام برای مدت شش سال به عضویت آن در می آیند ؛ به طوری که پس از هر سه سال نیمی از اعضای هر گروه (فقیه و حقوقدان) تغییر می‌یابند، و اعضای تازه‌ای به جای آنها انتخاب می‌شوند .

گروه اول شش نفر از فقهایی هستند که دارای شرایط: ۱ـ اجتهاد، ۲ـ عدالت، ۳ـ احاطه به مقتضیات زمان و مسائل روز می باشند و به موجب اصل 91 قانون اساسی ، توسط مقام معظم رهبري انتخاب می گردند .

گروه دوم نیز که شش نفر از حقوقدانان برجسته‌ هستند بایستی دارای شرایط 1ـ حقوقدان، ۲ـ مسلمان ۳ـ متخصص در رشته‌های مختلف حقوقی که احراز این شرایط برعهده‌ رئیس قوه‌ قضائیه است و توسط ایشان به مجلس معرفی و سپس با رای نمايندگان مجلس انتخاب می‌گردند.

طبق بند 6 اصل 110 قانون اساسی « نصب، عزل و قبول استعفاء فقهای شورای نگهبان » جزء وظايف و اختيارات مقام رهبری است ؛ لذا هرگاه يكی از اعضای فقيه شوراي نگهبان نتواند وظايف خود را به نحو صحیح انجام دهد، مقام رهبري می تواند وی را بر كنار نماید. همچنين اگر عضوی از فقها از سمت خود استعفا دهد، پذيرش استعفاء نیز با مقام رهبري است.

در مورد عزل یا استعفاء اعضای حقوقدان شورای نگهبان قانون اساسي سكوت كرده است.

اما به استناد ماده‌ 7 آيين نامه داخلی شورای نگهبان ، هر يك از اعضاء در صورتي كه بخواهد از سمت خود استعفا دهد ، بايد ضمن انجام مراحلی كه آيين‌نامه مزبور مقرر كرده است ، نهايتاً فقها استعفاءنامه خود را از طريق دبير شورای نگهبان به رهبر و استعفا‌نامه اعضاي حقوقدان هم از طريق دبير شورا به رئيس قوه قضاييه و نيز به مجلس شورای اسلامی تسليم گردد.

به همین منظور ما در این پایان نامه در فصل اول به کلیات بحث و اینکه تاریخچه قانون اساسی در جهان و ایران چیست و از کجا نشات گرفته و ویژگیهای حقوق اساسی و قانون اساسی در ایران را مورد بررسی قرار می دهیم.همچنین در فصل دوم به بررسی تشکیلات، وظایف و اختیارات شورای نگهبان در قانون اساسی ایران می پردازیم و تشکیلات و وظایف و اختیارات شورای نگهبان را مورد بررسی قرار می دهیم.

در فصل آخر نیز به عنوان فصل سوم،به بررسی فرآیند انتخاب حقوقدانان شورای نگهبان پرداخته و این پایان نامه را با نتیجه گیری کلی به اتمام می رسانیم.

مقدمه

(الهم اخرجنا من ظلمات الوهم و اکرمنا بنور الفهم و افتح علینا ابواب رحمتک و انشر علینا خزائن علومک برحمتک یا ارحم الراحمین )

حمد و سپاس خدای را که با الطاف بیکرانش درهای رحمتش را به روی پژوهندگان علم و دانش گشود و با فرستادن سفیران الهی، راههای پرفراز و نشیب کسب علم و معرفت را بر پویندگان طریقش هموار و میسر ساخت.

تحقیقی که پیش رو دارید پیرامون فرایند نظارت مجلس شورای اسلامی بر عزل و نصب و استعفای حقوقدانان شورای نگهبان است که در آن سعی شده ابتدا قانون اساسی و سپس تاریخچه قانون اساسی در جهان و ایران مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به اینکه لازمه پیدایش قانون اساسی تشکیل جامعه است و نتیجه تشکیل جامعه، پیدایش حق و تکلیف برای افراد جامعه می باشد و جامعه از فرمانبران و فرمانبرداران تشکیل شده، در یک جامعه، یک طرف افراد و طرف دیگر قوای حاکم بر جامعه قرار دارد که رابطه خاصی بین آنها وجود دارد، همانگونه که بین قوای حاکم نیز روابط خاص خود وجود دارد. این ارتباط مورد توجه علم حقوق قرار گرفته است. حقوق اساسی که یکی از شاخه های علم حقوق است به این روابط توجه ویژه ای دارد که خود دارای ویژگیهایی است که در این تحقیق مورد بحث قرار گرفته است.