مقاله رنگ در فرهنگ و معماری ایران
چکیده:
معماری را هنر خلق مکان تعریف کرده اندومکان در روزگار ما با کارکردهای عمومی و خصوصی پیوندی ناگسستنی با روان انسان دارد و رنگ در جایگاه تزئین و یا ضرورت،در معماری شهری ویژگی انکارنا پذیری دارد.در این مقاله کوشیده ایم با توجه به کارکردهای رنگ در فرهنگ انسانی،ایرانی و اسلامی کاربرد آن را در معماری برای ساختن شهرهای آرمانی بررسی کنیم.
کلید واژه:
معماری ایران ، رنگ ، تزئینات
مقدمه
معمولاً رنگ در معماری ساختمانهای تاریخی، عمومی و مذهبی ایران، سراسر بنا را فرا می گیرد. به عقیده پوپ، مساجد در بافت تک رنگ شهری ، مانند مرواریدی می درخشند و نه تنها با ابعاد و شکل و حجم خود، بلکه با رنگارنگی خود نیز تفاوت خود را با دیگر ساختمانها بیان می کنند.بافت شهری در معماری بومی با دید پرنده، می تواند تک رنگ به نظر آید. ولی قدم زدن در کوچه های شهر، اینتک رنگی را به چند رنگی مبدل می کند. هر چند دیوارهای خانه ها بلند و درها بسته باشند، رنگ، یابر کاشی سر در خانه ای، یا برگردن بادگیری و یا در روستایی در ساحل خزر، با شور و نشاط بر تمامی نمای خانه ظاهر می شود.ورود به حیاط، باغ و باغچه در درجه اول، رویارویی با رنگ و بوی گلها و گیاهان است و پس از آن ورود به خانه ورود به دنیای رنگین قالی، گلیم، شیشه های رنگین پنجره و .... است. به طور خلاصه، رنگ در خلاقیت زیبایی شناسانه و مادی فرهنگ ایرانی، جای بخصوصی داشته و دارد.
استفاده وسیع رنگ در معماری دوره های تاریخی و در نقاط مختلف دنیا، نشانه ارزش این میدان پژوهشی است. عنصر رنگ در ساختمان، دهکده، شهر و مناطقی که بسیار هم رنگین بوده اند، تا به حال نادیده گرفته شده است. اکثر تحقیقات معماری در رابطه با مشخصات فرم، حجم و توده آنها بوده، در صورتی که رنگ لااقل به شکل مشخصات شکلی، شایسته بررسی بوده است. رنگ این ساختمانها، می تواند بیانگر مسایل مختلفی چون ترکیب شیمیایی خاک محیط، عقاید، سنن، و میتولوژی، نمادهای آن جامعه و یا احساسات شخصی فرد باشد رنگ های معانی نمادین دارند و حتی در تصورات ذهنی ما نیز هر بنا با رنگهای خاصی تداعی می شود . مثلاً رنگ های فیروزه ای و آبی یادآور بناهای مذهبی و مساجد هستند و یا با دیدن رنگهای تند و شاد به یاد فضاهای کودکانه می افتیم . رنگهای مختلف می توانند یادآور زمانها ، معانی و وقایع خاص باشند . برای مثال رنگهای سبز تیره و سیاه برای مراسم عاشورا و رنگ های زرد ، سرخ و نارنجی یاد آور فصل پائیز و آغاز مدارس است که هر یک چهره متفاوتی به فضای شهری می دهند .. شاید هم معنی بخصوصی نداشته و تنها برای رنگین کردن زندگی بر روی سطوح آمده است با این حال، در تاثیر روانی این رنگها بر انسان و پیامهایی که خواه ناخواه به انسان می رسانند، تردیدی نیست.
سوالهایی در این مرحله مطرح می شود که یافتن پاسخ آنها در گرو مطالب بعدی است:
- آیا تزیین جزء جدایی ناپذیر معماری ایران است با پوششی غیر ضروری که بعداز طراحی و اجراء به ساختمان افزوده می شود؟
- در معماری ایران، رنگ جزئی از تزیین است یا جزئی از معماری؟
- آیا رنگهای گوناگون بکاربرده شده در دوره های مختلف معماری ایران، معنای نمادین بخصوصی داشته اند یا دلایل دیگری برای استفاده از این رنگها موجوداست؟
- آیا رنگهای بکار گرفته شده در ساختمانهای مختلف شهر با کاربردهای متفاوت(نظیر مسجد، حمام، مدرسه، پل و ....) یکسان است؟
فهرست مطالب
عنوان
چکیده 1
کلید واژه 1
مقدمه 2
تاریخچه رنگ 4
عوامل رنگ و اثرات رنگ 5
روان شناسی رنگ ها 5
رنگ در معماری ایران 6
نماد گرایی رنگ ها 10
زمینه های نمادین رنگ در ایران 10
رنگ در تزئینات معماری 12
نتیجه گیری 14
پانوشت 16
منابع و مأخذ 20
