پروژه بررسی فرش استان تهران

فهرست مطالب

فصل اول        1

بخش اول       1

موقعیت جغرافیایی تهران     1

بخش دوم      4

موقعیت تاریخی تهران         4

تهران دوره پیش از عهد صفویان      5

عهد صفویان   6

تهران دوره ی قاجاریه 7

تهران دورة پهلوی      8

بخش سوم    9

صنایع دستی استان تهران   9

بخش چهارم   11

هنرستان عالی هنرهای ایران        11

بخش پنجم    22

شرکت سهامی فرش          22

فصل دوم       25

بخش اول       25

سابقه ی تاریخی فرش بافی تهران  25

بخش اول       29

طرح فرش تهران       29

چهره بافی     30

نقش گلدانی 31

نقش بته       36

طرح سجاده ای یا محرابی   37

نمازی 44

بخش سوم    50

رنگ آمیزی     50

مواد اولیه       50

بخش چهارم   51

ویژگی بافت : ( نوع گره، رجشمار ) 51

فصل سوم      68

بخش اول       68

موقعیت جغرافیایی ورامین    68

بخش دوم      69

موقعیت تاریخی ورامین        69

بخش سوم    73

ویژگی طرح  ورامین   73

بخش چهارم   77

رنگ آمیزی     77

بخش پنجم    78

مواد اولیه       78

بخش ششم  83

ویژگی دست بافته های عشایر ورامین      83

فصل چهارم    98

بخش اول       98

ویژگی تاریخی و جغرافیایی طالقان  98

بخش دوم      100

ویژگی فرش طالقان   100

نتیجه گیری    105

  منابع وماخذ

  منابع تصاویر

فهرست تصاوير

1-       طرح ترنجي براي قالي تبريز، كار طاهرزاده ي بهزاد، مدرسه ي هنرهاي زيبا، ادواردز، 1375:91

2-       طرح براي قالي ساروق كه توسط طاهرزاده ي بهزاد ترسيم شده، مدرسه ي هنرهاي زيبا، ادواردز، 1357 : 172

3-       طرحي براي قالي تبريز، مدرسه ي هنرهاي زيبا، ادواردز، 1357 : 92

4-       طرح يك قالي محالي كه توسط طاهرزاده ي بهزاد ترسيم شده، مدرسه ي هنرهاي زيبا، ادواردز، 1357 : 167

5-       فرش با طرح و بافت مرحوم رسام عرب زاده، صوراسرافيل، آشنايي با طرح فرش هاي ايران و جهان 2، 1379 : 157

6-       فرش فردوسي نامه بافت رسام عرب زاده، صوراسرافيل، طراحان بزرگ فرش ايران، 1381 : 429

7-       قاليچه ي گلداني، گزيده قاليچه هاي نفيس موزه دفينه، 1373 : 111

8-       قاليچه ي سجاده اي تهران نقش گلداني، هانگلدين، 1375 : 98

9-       قاليچه سجاده اي تهران،‌يساولي، قاليها و قاليچه هاي ايران، 1374 : 15

10-     قاليچه سجاده اي تهران، يساولي، قاليها و قاليچه هاي ايران، 1374 : 10

11-     قاليچه سجاده اي تهران، نقش محرابي ستوندار قنديلي، اشنبرنر، 1374 : 33

12-     قاليچه تهران، يساولي، قاليها و قاليچه هاي ايران، 1374 : 11

13-     قاليچه لچك ترنج مرغي، دادگر، 1380 : 85

14-     قاليچه ي محرابي گلداني درختي حيواندار، دادگر 1380 : 83

15-     قالي تهران، نقش سرتاسري، اشنبرنر، 1374: 127

16-     قالي تهران نقش سرتاسري، يساولي، قاليها و قاليچه هاي ايران، 1374 : 14

17-     قالي تهران نقش سرتاسري،‌ اشنبرنر، 1374 : 35

18-     قاليچه نقش درختی تهران، اشنبرنر، 1374 : 129

19-     طرح درختي، نصيري، سيري در هنر قالي بافي ايران 1374 : 170

20-     قاليچه ي ترنجي، مجله ي گره، 2004، شماره ي 36 : 1

21-     قالي كار تهران با طرح چهار گوش و گل و بوته ادواردز، 1368 : 370

22-     قالي كار تهران با طرح رواق، ادواردز، 1368 : 369

23-     قالي ابريشم ورامين، نقش ميناخاني ترنجدار، اشنبرنر، 1374 : 37

24-     قاليچه با طرح ميناخاني، صوراسرافيل، آشنايي با طرح هاي فرش ايران و جهان 2، 1379 : 162

25-     قالي پشمي ورامين نقش بوته سرتاسري، هانگلدين، 1375‌: 104

26-     قاليچه هاي ورامين با طرح هاي متفاوت، يساولي، مقدمه اي بر شناخت قالي ايران، 1374 : 258

27-     قاليچه ي ورامين، يساولي، مقدمه اي بر شناخت قالي ايران 1374 : 259

28-     قاليچه ي پشمي لر گرمسار، تناولي، 1380 : 32

29-     قاليچه ي لُر، تناولي، 1380 : 33

30-     سفره ي لر، تناولي، 1380 : 52

31-     خورجين كرد خراسان، تناولي، 1380 : 74

32-     خورجين كرد، تناولي، 1380 : 92

33-     نمكدان كرد خراسان، تناولي، 1380 : 100

34-     نمكدان كرد، تناولي‌، 1380 : 102

35-     جوان شاهسون، تناولي، 1380 : 93

36-     نمكدان افشار كرمان، تناولي، 1380 : 104

37-     نمكدان شاهسون، تناولي، 1380 : 103

38-     مفرش عرب، تناولي، 1380 : 96

39-     نقوش مورد استفاده در دستبافته هاي طالقان، فكري نژاد، 1377 : 20

40-     نقوش مورد استفاده در دستبافته هاي طالقان، فكري نژاد، 1377 : 21

مقدمه

قالی از همان ابتدا به منظور پوشش کف بوجود آمده و در طی آن، زیبایی پسندی بشر موجب گردید روی این دست بافته را با نقوش زیباتزئین نماید.

بنابراین امروزه نیز این اثر هنری می بایست با همان هدف بوجود آید، تا احتیاجات بشر امروزی را فراهم نماید. امروزه به سبب بوجود آمدن کف پوشهای فراوان و متنوع و نقوش چشمگیر و رنگارنگ باید به طراحی فرش اهمیت ویژه و با دکوراسیون و معماری امروزه جهان تطبیق داد. کشورما با داشتن منابع عظیم هنری در زمینه فرش که هر کدام از مناطق آن دارای طرح، رنگ و نوع بافت مخصوص به خود است می تواند سلیقه های گوناگون بازار امروزه جهان را تأمین نماید. پس لازم است اصالت ها و سنت های دیرینه کشورمان را بشناسیم و در راستای حفظ هماهنگی آن با سلیقه امروزه بشر حرکت نمائیم ما تلاشی هرچند ناچیز در شناخت فرش استان تهران انجام داده ایم که دلیل عمده آن نبود کتاب و مقاله ای جامع در این زمینه و نزدیکی به محل زندگیمان بود،امید است مورد توجه علاقه مندان قرار گیرد 

فصل اول

                             بخش اول: موقعیت جغرافیایی تهران

                        بخش دوم: موقعیت تاریخی تهران

                        بخش سوم: صنایع دستی تهران

                        بخش چهارم: هنرستان عالی هنرهای ایران

                        بخش پنجم: شرکت سهامی فرش

فصل اول

بخش اول

موقعیت جغرافیایی تهران

        استان تهران با وسعتی حدود 18956 کیلومتر مربع بین 34 تا 5/36 درجة عرض شمالی و 50 تا 53 درجة طول شرقی واقع شده است. این استان از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان قم، از شرق به استان سمنان و از غرب به استان قزوین محدود شده و مرکز آن شهر تهران است.

        بر پایة آخرین تقسیمات کشوری، استان تهران در سال 1373 دارای 9 شهرستان، 22 شهر، 20 بخش، 62 دهستان و 1947 آبادی است. شهرستان های آن عبارت اند از : شهرستان تهران دارای دو بخش و دو دهستان ( سولقان و سیاه رود ) و یک شهر ( تهران ) است.

شهرستان دماوند دارای دو بخش و هشت دهستان ( پشت کوه، حبله رود، شهرآباد، قزقان چای، ابرشیوه، آب علی، تارود و جمع آب رود ) و چهار شهر ( دماوند، رودهن، کیلان و فیروزکوه ) است.

شهرستان ری دارای سه بخش و شش دهستان ( حسن آباد، وهن آباد، قلعه نو، کهریزک، فشاپویه و غنی آباد ) و یک شهر ( حسن آباد ) است.

شهرستان ساوجبلاغ شامل دو بخش و سیزده دهستان ( بالا طالقان، میان طالقان، پایین طالقان، احمدآباد، برغان، تنکمان، جمال الدین، چندار، چهاردانگه، رامجین، سعیدآباد، نجم آباد و هیو ) و دو شهر (نظرآباد و هشتگرد طالقان ) است.

شهرستان شمیرانات دارای دو بخش و سه دهستان ( رودبار قصران، لواسان بزرگ و لواسان کوچک ) و دو شهر ( لواسان و فشم ) است.

شهرستان شهریار شامل دو بخش و یازده دهستان ( اسماعیل آباد، امام زاده ابوطالب، منجیل آباد، اخترآباد، بی بی سکینه، جوقین، رزکان، فردوس، قائم آباد، ملارد و مویز ) و سه شهر ( رباط کریم، شهریار و شهر قدس ) است.

شهرستان کرج شامل دو بخش و هفت دهستان ( آدران، آسارا، گرم دره، محمدآباد، پلنگ آباد، کمال آباد و اشتهارد ) و سه شهر ( کرج، اشتهارد و ماهدشت ) است.

شهرستان ورامین شامل سه بخش و هشت دهستان ( بهنام پازوکی شمالی، بهنام سوختة شمالی، فیلستان، بهنام سوختة جنوبی، بهنام پازوکی جنوبی، بهنام وسط شمالی، بهنام عرب جنولی و بهنام وسط جنوبی ) و چهار شهر ( ورامین، قرچک، پیشوا و پاک دشت جواد آباد ) است.

شهرستان اسلام شهر شامل دو بخش و چهار دهستان ( فیروز بهرام، چهاردانگه، ده عباس و صالح آباد ) و یک شهر ( اسلام شهر ) است.

استان تهران با رشته کوه های البرز از استان های شمالی ایران جدا شده است. ارتفاع رشته  کوه های البرز به سوی شرق افزایش می یابد و در ارتفاع 5678 متری ( قلة دماوند ) به بالاترین حد خود می رسد. قلة دماوند آتشفشانی خاموش است.

در شمال شرقی استان، کوه های سوادکوه و فیروز کوه قرار دارد و به ارتفاعات شهمیرزاد در شرق می پیوندد.

فهرست منابع و مأخذ

1-       زنده دل، حسن، استان تهران،‌1376، نشر ايران گردان

2-       صوراسرافيل، شيرين، تورج، ژوله، آشنايي با طرحهاي فرش ايران و جهان 2،‌ 1379، چاپ دوم، موسسه فرهنگي و هنري شقايق روستا

3-       شهري،‌ جعفر، تاريخ اجتماعي ايران در قرن 13، 1378، چاپ سوم، موسسه ي خدمات فرهنگي رسا

4-       پيتر، آوري، تاريخ معاصر ايران، ترجمه: محمد رفيع مهرآباد، 77، نوروز

5-       يارشاطر، احسان، تاريخ و هنرفرش بافي، ترجمه: لعلي خمسه، 1384، چاپ اول تابستان، انتشارات نيلوفر، چاپ گلشن

6-       تناولي، پرويز، دستبافته هاي روستايي و عشايري ورامين، 1380، چاپ اول، انتشارات يساولي

7-       نصيري، محمدجواد، سيري در هنر قالي بافي، 1374، چاپ اول زمستان، ناشر مؤلف

8-       سعيديان، عبدالحسين، شناخت شهرهاي ايران،‌1379، چاپ اول، انتشارات علم و زندگي

9-       وكيلي، ابوالفضل، شناخت طرحها و نقشه هاي فرش ايران و جهان، 1382، چاپ دوم، نقش هستي

10-     شركت سهامي فرش ايران، شناخت نمونه هايي از فرش ايران،‌ مرداد 1363، شماره ي 160 مجموعه ي شماره ي 1

11-     اي وولف، هانس، صنايع دستي كهن ايران، ترجمه ي دكتر سيروس ابراهيم زاده، 1372،‌ چاپ اول،‌ چاپ و صحافي شركت افست (سهامي عام)

12-     صوراسرافيل،‌ شيرين، طراحان بزرگ فرش ايران، 1381، چاپ دوم، نشر پيكان

13-     نصيري، محمدجواد، فرش ايران (كتاب دو زبانه فارسي انگليسي)، 74، چاپ دوم، انتشارات پررنگ

14-     دادگر، ليلا، فرش ايران، 1380، چاپ اول، حوزه ي فرش ايران

15-     اشنبرنر، اريك، قاليها و قاليچه هاي شهري و روستايي، ترجمه ي: مهشيد تولائي، محمدرضا نصيري، 1374، چاپ اول، تهيه و تنظيم: جواديساولي، انتشارات فرهنگسرا (يساولي)، چاپ خانه ي سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي

16-     هانگلدين، آرمن، قالي هاي ايران، ترجمه اصغر كريمي، 1375، چاپ اول، انتشارات فرهنگسرا (يساولي)

17-     يساولي، جواد، مقدمه اي بر شناخت قالي ايران، 1375، چاپ دوم، انتشارات فرهنگسرا، چاپ سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامي

18-     ورزي، منصور، هنر و صنعت قالي در ايران، 1350، چاپ اول، انتشارات رز

19-     فكري نژاد، الهام، بررسي اجمالي فرش طالقان، بهار 1377، مشاور: دكتر حصوري، تهيه شده در معاونت پژوهشي موسسه ي تحقيقات فرش دستبافت

20-     عبدلي، سهيلا، نبوي نژاد، بهرنگ، بررسي اجمالي فرش ورامين، 1377، مشاور: دكتر علي حصوري، تهيه شده در معاونت پژوهشي موسسه تحقيقات فرش دستبافت ايران

21-     مجله ي قالي ايران شماره ي 79، دوره ي ششم، فروردين و ارديبهشت 1387

22-     مجله ي هنر زمان، 86، ارديبهشت، شماره ي اول، سال اول

فهرست منابع تصاوير

1-       صوراسرافيل، شيرين، ژوله، تورج، آشنائي با طرح هاي فرش ايران و جهان 2، 1379، چاپ دوم، موسسه ي فرهنگي و هنري شقايق روستا

2-       تناولي، پرويز، دستبافته هاي روستايي و عشايري،‌1380، چاپ اول، انتشارات يساولي، چاپ خانه آبان

3-       صوراسرافيل، شيرين، طراحان بزرگ فرش ايران (سير در مراحل تحول طراحي فرش)، 1381، چاپ دوم، نشر پيكان

4-       نصيري، محمدجواد، فرش ايران (كتاب دوزبانه)، 1374، چاپ دوم، انتشارات پررنگ

5-       ادواردز، سيسيل، قالي ايران، مترجم: مهين دخت صبا، 1357 و 1368، چاپ اول و دوم، انتشارات فرهنگسرا

6-       هانگلدين،‌ آرمن، قاليهاي ايران، مترجم: اصغر كريمي، 1375، چاپ اول، انتشارات (يساولي) فرهنگسرا

7-       يساولي، جواد، قاليها و قاليچه هاي ايران، 1374، چاپ سوم، ناشر فرهنگسرا (يساولي)

8-       اشنبرنر، اريك، قاليها و قاليچه هاي شهري و روستايي ايران، ترجمه: مهشيد تولائي، محمدرضا نصيري، 1374، چاپ اول، انتشارات فرهنگسرا (يساولي)

9-       گزيده ي قاليچه هاي نفيس موزه ي دفينه، 1373، چاپ تابستان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان چاپ و انتشار

10- يساولي، جواد، مقدمه اي بر شناخت قالي ايران، 1375، چاپ دوم، انتشارات فرهنگسرا، چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي

11- فكري نژاد، الهام، بررسي اجمالي فرش طالقان، بهار 1377، مشاور: دكتر حصوري، تهيه شده در معاونت پژوهشي موسسه ي تحقيقات فرش دستبافت

12- مجله ي گره، 2004، شماره ي 36